Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η απόφαση του Αλέξη Τσίπρα να ζητήσει εκλογές αποτελούσε σχεδόν μονόδρομο. Δύσκολα θα έβρισκε στο μέλλον καλύτερη ευκαιρία. Ακόμα και η ημερομηνία που επέλεξε (20 Σεπτεμβρίου) δεν είναι τυχαία. Αλλά ας τα πάρουμε από την αρχή.
(α) Ο Αλέξης Τσίπρας παραμένει πολύ δημοφιλής. Συνεχίζει να διατηρεί την εικόνα του καλού συμπαθούς παιδιού που αγωνίστηκε σκληρά και έπεσε ηρωικά. Ένας Δαβίδ που τα έβαλε με τον πανίσχυρο Γολιάθ αλλά τελευταία στιγμή τον πρόδωσε η σφεντόνα. Ακόμα και σήμερα ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού πληθυσμού θεωρεί ότι αυτή η διαπραγμάτευση έπρεπε να γίνει ακόμα κι αν απέτυχε παταγωδώς. Έπρεπε δηλαδή να γίνει για την τιμή των όπλων. Το ότι η διαπραγμάτευση είχε τρομακτικό οικονομικό κόστος δεν γίνεται κατανοητό ή πάντως δεν συνδέεται επαρκώς με την εντυπωσιακά προβληματική διαπραγματευτική τακτική. Από τη μια ο οικονομικός αναλφαβητισμός και από την άλλη το αίσθημα θυματοποίησης, διαστρεβλώνουν την εικόνα του μέσου Έλληνα για τις ικανότητες και την (α)καταλληλότητα του πρωθυπουργού. Η αιτιώδης συνάφεια μεταξύ πράξεων, παραλείψεων, επιλογών και αποτελεσμάτων καλύπτεται από το σύννεφο της πολιτικής άγνοιας.
(β) Ο Αλέξης Τσίπρας παίζει χωρίς αντίπαλο. Είχα γράψει, αμέσως μετά το δημοψήφισμα, ότι η πολιτική του κυριαρχία θυμίζει εκείνη του Ελευθερίου Βενιζέλου την περίοδο 1909-1912. Παίζει κυριολεκτικά χωρίς μεγάλο αντίπαλο. Δεν υπάρχει κανείς που να διεκδικεί σοβαρά τη θέση του πρωθυπουργού. Η Νέα Δημοκρατία έχει έναν προσωρινό αρχηγό και τα άλλα κόμματα είναι πολύ μικρά. Δεν υπάρχει (ή τουλάχιστον δεν έχει εμφανιστεί ακόμα) καμία προσωπικότητα που να μπορεί να συσπειρώσει τον χώρο που βρίσκεται στα δεξιά του ΣΥΡΙΖΑ και να αποτελέσει ένα αντίπαλο δέος.
(γ) Αν συνδυάσουμε το (α) και το (β) θα διαπιστώσουμε ότι ο Αλέξης Τσίπρας φαίνεται καταρχήν να έχει μία ακόμα πολιτική ευκαιρία. Φαίνεται δηλαδή πολύ πιθανό να πάρει μια ακόμα ψήφο ανοχής ακόμα κι από ανθρώπους που σίγουρα δεν είναι ενθουσιασμένοι μαζί του. Βοηθάει σ’ αυτό και η «ορμή» (momentum) από τον θρίαμβο του δημοψηφίσματος που είχε, μεταξύ των άλλων, και το εξής αποτέλεσμα: πολλά άτομα (κυρίως νέες/οι) που δεν ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ τον Ιανουάριο, ένιωσαν να «ταυτίζονται» μαζί του.
(δ) Είναι φανερό ότι όλα τα παραπάνω πλεονεκτήματα θα αρχίσουν να καταρρέουν σαν χάρτινοι πύργοι όταν τελειώσει το καλοκαίρι, δηλαδή η περίοδος της προσωρινής ευμάρειας που εξασφαλίζουν οι διακοπές και οι εισροές από τον τουρισμό. Ακόμα και όσοι αδυνατούν ή δεν θέλουν να δουν τις καταστροφικές συνέπειες των επτά μηνών ανερμάτιστης διακυβέρνησης και ειδικά των capital controls, θα αρχίσουν να τις νιώθουν στο πετσί τους. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή που θα αρχίσει και η εφαρμογή του τρίτου μνημονίου. Τότε δεν θα μειωθεί απλώς το ποσοστό αποδοχής και θα εξατμιστεί η δημοφιλία. Τότε «θα αδειάσει η Κόλαση», όπως γράφει γλαφυρά ο Σαίξπηρ, γιατί όλοι οι διάβολοι θα βρίσκονται εδώ.
(ε) Υπάρχει ακόμα ένας λόγος που πιέζει την κυβέρνηση. Το νέο κόμμα στα αριστερά της, στο μαλακό υπογάστριό της. Το κόμμα που θα έχει σαν στόχο (και προϋπόθεση επιβίωσης) την αποδόμηση των (α)-(γ). Αυτό το κόμμα δεν θα πρέπει να έχει τον χρόνο να οργανωθεί πανελλαδικά, δεν θα πρέπει να εμφανιστεί στο Κοινοβούλιο ως ισχυρή ομάδα, δεν θα πρέπει να έχει τη δημοσιότητα που θα του επιτρέψει να προκαλέσει μεγάλη ζημιά, τουλάχιστον σ’ αυτές τις εκλογές. Δεδομένου ότι το νέο κόμμα δεν είναι απλώς μια σύναξη δυσαρεστημένων αλλά αποτελεί τον πυρήνα του παλιού, μικρού αλλά δυναμικού και ριζοσπαστικού ΣΥΡΙΖΑ, το κάνει ακόμα πιο επικίνδυνο.
Γι’ αυτό η 20ή Σεπτεμβρίου είναι η ιδανική ημερομηνία για τον ΣΥΡΙΖΑ και γι’ αυτό όλοι οι υπόλοιποι (κυρίως η Ν.Δ., η Λαϊκή Ενότητα και η Πρόεδρος της Βουλής) παίζουν κατενάτσιο. Ακόμα και μία εβδομάδα μπορεί να στοιχίσει την πλειοψηφία.
Αλλά υπάρχει άλλο ένα ερώτημα. Όλα αυτά τα πλεονεκτήματα θα λειτουργήσουν; Ή θα αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για τον Αλέξη Τσίπρα νωρίτερα; Άλλωστε δεν ζούμε υπό φυσιολογικές συνθήκες. Είμαστε στον 6ο χρόνο κρίσης, στην περίοδο που το πολιτικό σκηνικό αλλάζει αστραπιαία και που οι γάιδαροι πετάνε – δηλαδή στην περίοδο που ο Βασίλης Λεβέντης φαίνεται να μπαίνει πανηγυρικά στη Βουλή.
Η περίοδος των μνημονίων έχει εξελιχθεί σε πολιτική κρεατομηχανή. Ο Αλέξης Τσίπρας, που μόλις υπέγραψε ένα τροφαντό μνημόνιο, βλέπει μπροστά του τους κοφτερούς δίσκους να τον πλησιάζουν απειλητικά. Ο ίδιος έκανε ό,τι μπορούσε από το 2010 μέχρι σήμερα για να τους ακονίσει. Και τώρα έχουν αυτονομηθεί.
Πώς θα αντιμετωπίσει τα παλιά δικά του επιχειρήματα όταν θα πρέπει να χρησιμοποιήσει τα επιχειρήματα των συκοφαντημένων από τον ίδιο αντιπάλων του; Πώς θα αντέξει ψυχολογικά την αντιπολίτευση από τους κλώνους του; Πώς θα διαχειριστεί έναν διμέτωπο αγώνα που θα έχει τα χαρακτηριστικά ανταρτοπόλεμου;
Το χειρότερο απ’ όλα: συνέβη ήδη αυτό που ο ίδιος φοβόταν από την αρχή. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ των επτά μηνών ήταν μια σύντομη αριστερή παρένθεση. Όποια κυβέρνηση προκύψει από αυτές τις εκλογές μπορεί να αποτελέσει κι αυτή σύντομη παρένθεση ή όχι. Σίγουρα όμως δεν θα είναι αριστερή.

Άρθρο του Ακαδημαϊκού Αριστείδη Ν. Χατζή* για το Protagon.gr στις 26/08

Ο Αριστείδης Χατζής είναι αναπληρωτής καθηγητής “Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας Θεσμών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών”.